کد مطلب:88677 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:1453
در روایات نیز معروف به آقائی و سیادت معرفی شده (المعروف سیاده)[9] و در روایتی با شرافت ترین سیادت معرفی گردیده است (المعروف اشرف سیاده).[10]. عمل معروف تنها چیزی است كه از آثار انسان باقی می ماند، حضرت عیسی بن مریم به یارانش می فرمود: «استكثروا من الشی ء الذی لا یاكله النار قالوا: و ما هو؟ قال: المعروف»، زیاد كنید چیزی را كه آتش آن را نمی خورد، و از بین نمی برد، گفتند: آن چیست؟ فرمود: معروف (عمل شایسته و نیك).[11]. مولی نیز می فرمایند: «المعروف ذخیره الابد، عمل نیك ذخیره و توشه [صفحه 482] همیشگی است»[12] آن است كه در قیامت می توان از آن استفاده برد. در جای دیگر می فرمایند: «علیكم بصنایع المعروف فانها نعم الزاد الی المعاد، بر شما است كارهای نیك انجام دهید، زیرا آنها بهترین توشه به سوی معاد و قیامت است!»[13]. امام صادق فرمودند: «اول من یدخل الجنه اهل المعروف، نخستین كسی كه داخل بهشت می شود اهل معروف هستند».[14]. مولی علی (ع) فرمودند: «من كثرت عوارفه كثرت معارفه، كسی كه كارهای نیك و شایسته او زیاد شود، یاران او زیاد می شود»[15] «عوارف» جمع «عارفه» به معنی كار نیك و معارف الرجل یعنی دوستان و یاران آن مرد. كار نیك را باید انجام داد و تا می شود باید آن را به اهلش رساند، زیرا مولی علی (ع) فرمودند: «لا خیر فی المعروف الی غیر عروف،[16] خیری در كار نیك كه برای غیر اهل آن انجام گیرد نیست» عروف، به معنی عارف است، یعنی كسی كه معروف را نمی شناسد و با عمل نیك آشنائی ندارد، اهل آن نیست و مستحق آن نیز نمی باشد. ولی باز كار نیك انسان گرچه به غیر اهلش برسد، از بین نرفته است فرد خیر ثواب خود را دارد، مردی در نزد امام حسین (ع) گفت: عمل نیك و معروف اگر به غیر اهلش برسد، ضایع می شود، حضرت فرمودند: «لیس كذلك، ولكن تكون الصنیعه مثل و ابل المطر تصیب البر و الفاجر، این طور نیست، لكن كار نیك مثل باران [صفحه 483] پر بركت است كه به نیك و بد می رسد».[17]. عمل نیك نزد خداوند هرگز ضایع نمی شود، ابر كار خود را می كند و در چمنزار و بیابان باران می دهد، ولی در بیابان چیزی نمی روید، این نروئیدن نقصی برای باران و ابر نیست، نقص برای آن زمین است، عمل نیك انسان هم ضایع نمی شود گر چه تا می شود نباید به انسانی كه قلبش شوره زار است، برساند، چون خیری در آن نیست، ولی اگر رساند هم ضرری نكرده است، مگر این كه بداند عمل او عاملی بر كجروی و ازدیاد گمراهی او می شود. امام صادق (ع) فرمودند: «اصطبغ الخیر الی من هو اهله و الی من لیس هو من اهله فان لم تصب من هو اهله فانت اهله»، كار خیر را نسبت به كسی كه اهل آن یا غیر اهل آن است انجام بده، اگر به فردی كه اهل آن نبود رسید (ضرر نكرده ای) تو اهل خیر و معروف هستی».[18]. از امام هفتم (ع) نقل شده كه فرمودند: «پدرم دست مرا گرفت و فرمود: ای فرزندم، پدرم محمد بن علی (الباقر) (ع) دست مرا همین طور كه من دست تو را گرفته ام گرفت و گفت: پدرم علی بن الحسین (السجاد) (ع) دست مرا گرفت و گفت: و فرزندم كار خیر را نسبت به هر كسی كه از تو طلب خیر كرد، انجام بده، اگر اهل خیر باشد به موضعش رسانده ای و اگر اهل آن نبود تو اهل آن هستی».[19]. «مصادف» می گوید: «با امام صادق (ع) در بین مكه و مدینه عبور می كردیم، به مردی كه پای درختی افتاده بود رسیدیم، حضرت فرمودند: با من بیا می ترسم عطش به او رسیده باشد، به طرف او رفتیم، مردی بود از «قراشین» كه بلند ریش بود، از او پرسیدند، تشنه ای گفت بله: حضرت فرمودند: ای مصادف! پیاده شو و آب به [صفحه 484] او بده و من چنین كردم، سپس سوار شدیم و به راه خود ادامه دادیم. به حضرت گفتم: این نصرانی بود، آیا به نصرانی هم تصدق و یاری می كنید؟! فرمودند: بله وقتی در این حال است چنین می كنیم».[20]. نكته ای در اینجا قابل تذكر است این كه اولا سعی كنید كار نیك خود را با منت همراه نكنید، زیرا اساسا ملاك عمل نیك و معروف ترك منت است (ملاك المعروف ترك المن به)[21] اگر منت گذاشتی گویا كه عملی انجام نداده ای. پس عمل نیك خود را با عدم اظهار آن زنده كنید، مولی علی (ع) می فرمایند: «احیوا المعروف باماتته فان المنه تهدم الصنیعه، كار نیك خود را با میراندن آن زنده كنید (یعنی اظهار نكنید و منت نگذارید) زیرا منت، عمل انجام شده را نابود می كند»[22]. و ثانیا عمل نیك را نیمه كاره نگذارید، زیرا زیبائی عمل به اتمام آن است (جمال المعروف اتمامه)[23] به پایان رساندن عمل بهتر از شروع آن است (اكمال المعروف احسن من ابتدائه)[24]. عمل باید همچون فرزند تربیت شود تا رشد كند، مولی علی (ع) فرمودند: «من لم یرب معروفه فقد ضیعه، كسی كه عمل نیك خود را تربیت و پرورش ندهد، آن را ضایع كرده است»[25] و در روایتی دیگر فرمودند گویا اصلا عملی انجام نداده [صفحه 485] است (من لم یرب معروفه فكانه لم یصنعه)[26]. در روایتی امام صادق (ع) فرمودند: «رایت المعروف لا یتم الا بثلاث: تصغیره و ستره و تعجیله فانك اذا صغرته عظمته عند من تصنعه الیه و اذا سترته تممته و اذا عجلته هناته و ان كان غیر ذلك سخفته و نكدته، عمل نیك و معروف به اتمام نمی رسد مگر به سه چیز: كوچك كردن آن، پوشاندن آن، تعجیل كردن در آن زیرا هنگامی كه آن را كوچك كنی بزرگ كرده ای آن را نزد كسی كه برایش این كار نیك را انجام داده ای، و وقتی آن را بپوشانی، تمام كرده ای آن را و زمانی كه تعجیل در انجام آن كردی آن را مبارك گردانیده ای و اگر غیر این باشد آن عمل را ناقص و نامبارك گردانیده ای».[27]. در روایتی دیگر از مولی علی (ع) است: «قضاء الحوائج الا بثلاث: باستصغارها لتعظم و باستكتامها لتظهر و بتعجیلها لتهنا، برآورده شدن حاجتها كامل و تمام نمی شود مگر به سه چیز: كوچك شمردن آن تا بزرگ شود، پنهان كردن و كتمان آن تا ظاهر شود، تعجیل و تسریع در آن تا مبارك گردد».[28]. ثالثا: كار نیك را گرچه كوچك باشد، حقیر مشمارید! رسول گرامی می فرمودند: هیچ كار نیكی را كوچك نشمارید، گرچه به این باشد كه برادر خود را ملاقات كنی و به او روی خوش نشان دهی[29] در جای دیگر فرمود: «دخل عبد الجنه بغصن من شوك كان علی طریق المسلمین فاماطه عنه، یك بنده داخل بهشت می شود، بواسطه شاخه تیغی كه در راه مسلمانها بوده و او برداشته و آن را كنار گذاشته است».[30]. [صفحه 486] در روایتی دیگر فرمودند كسی كه چیزی را از راه مسلمین كه موجب آزار آنها می شود، برداشت خداوند برای او پاداش قرائت كردن چهارصد آیه می نویسد كه هر حرفی ده ثواب و حسنه دارد.[31]. امام صادق (ع) می فرمایند: امام سجاد (ع) در جاده عبور می كردند، تكه گلی در وسط راه بود از مركب خود پیاده شدند و آن را با دست خود از وسط راه دور كردند.[32]. معاذ با مردی با هم می رفتند، معاذ سنگی را از وسط جاده برداشت، آن مرد گفت چرا چنین كردی؟ گفت: از رسول خدا (ص) شنیدم كه می فرمود: «من رفع حجرا من الطریق كتبت له حسنه و من كانت له حسنه دخل الجنه، كسی كه سنگی را از راه بردارد، برای او حسنه ای نوشته می شود و كسی كه برای او حسنه باشد داخل بهشت می شود.»[33]. رسول گرامی فرمودند: كسی كه از گروهی مسلمان دفع ضرر آب و آتش كند، بهشت بر او واجب است.[34]. در جای دیگر فرمودند: كسی كه ضرر آب و آتش یا ظلم دشمن معاند مسلمین را دور كند، خداوند گناه او را می آمرزد.[35]. رسول گرامی فرمودند كسی كه در كنار راه جایگاهی بسازد كه عابرین در آن جای گیرند، خداوند عزوجل در روز قیامت او را بر پوششی از نور محشور می كند[36]، [صفحه 487] در روایتی دیگر می فرمایند بر پوششی از در و جواهر مبعوث و محشور می شود و صورت او برای اهل محشر كه جمع شده اند نور می دهد.[37]. [صفحه 489]
قرآن در هر زمینه ای دعوت به «معروف» می كند «اتباع معروف»[1] - «امساك معروف»[2] «متاع بالمعروف»[3] - «قول معروف»[4] - «فلیاكل بالمعروف»[5] - «و عاشروهن بالمعروف»[6] - «لا یعصینك فی معروف»[7] - «تامرون بالمعروف»[8].
صفحه 482، 483، 484، 485، 486، 487، 489.